«Τοξικοί άνθρωποι»: ένας όρος που έχει γίνει της μόδας τελευταία. Τον βλέπεις στα social media, τον διαβάζεις σε ένα σωρό άρθρα και είσαι έτοιμος να πιστέψεις την συμβουλή της φίλης σου, η οποία αποφάνθηκε πως το πρόσωπο που σε προβληματίζει είναι τοξικό και καλά θα κάνεις να το βγάλεις από την ζωή σου, κόβοντας κάθε επαφή. Συμφωνεί, όμως, η επιστήμη με αυτό τον όρο και με τον τρόπο που χρησιμοποιείται; Η απάντηση είναι όχι.
Η επιστήμη της Ψυχολογίας, δυστυχώς, εκλαϊκεύεται πολύ αποτυχημένα. Έτσι, περίπλοκες και πολυπαραγοντικές έννοιες, υπεραπλουστεύονται σε βαθμό που χάνουν πια την ορθότητά τους. Εδώ έχεις να κάνεις με μια τέτοια περίπτωση. Όλα αυτά που διαβάζεις και ακούς περί βαμπίρ ανθρώπινης ενέργειας και τοξικών ατόμων, είναι πληροφορίες οι οποίες προέρχονται από μία μίξη χαρακτηριστικών από διαφορετικές ψυχιατρικές διαταραχές. Η ναρκισσιστική και η μακιαβελική διαταραχή, καθώς και η κοινωνιοπάθεια (τρεις διαταραχές γνωστές και ως «σκοτεινή τριάδα») αφορούν άτομα σαν αυτά που περιγράφονται στα media ως «τοξικά». Πρόκειται για άτομα τα οποία δεν έχουν ενσυναίσθηση ή συμπόνοια για τα συναισθήματα άλλων ανθρώπων, δεν έχουν ηθική συνείδηση του λάθους ή ενοχές, είναι ιδιαιτέρως χειριστικά και ικανά για οτιδήποτε, αρκεί να πετύχουν τους σκοπούς τους. Αυτές οι διαταραχές συναντώνται σε ένα ποσοστό του πληθυσμού (παράδειγμα: 1 στους 25 ανθρώπους στις Η.Π.Α. εκτιμάται πως είναι κοινωνιοπαθής) και αποτελούν σοβαρές, ψυχιατρικές παθήσεις.
Τι συμβαίνει, λοιπόν, όταν παρασυρόμενος από την μόδα της τοξικότητας, πιάνεις τον εαυτό σου να αποφαίνεται πως ο φίλος, η ξαδέρφη, ο συνάδελφός σου είναι όλοι τους τοξικοί; Συμβαίνουν δύο πράγματα. Το πρώτο είναι πως ετικετοποιείς. Βάζεις, δηλαδή, μια πολύ βαριά ταμπέλα στο άτομο αυτό, αυτή της ψυχιατρικής διαταραχής. Τα συμπεράσματά σου είναι βασισμένα σε επιφανειακές και υποκειμενικές παρατηρήσεις, ενός ατόμου που ίσως δεν ξέρεις καν τόσο καλά, αλλά έχεις πάρει κομμάτια της συμπεριφοράς του και τα έχεις ενώσει στο μυαλό σου έτσι ώστε να ταιριάζουν στην ταμπέλα. Το δεύτερο είναι πως στρέφεις την προσοχή σε αυτό το άτομο και όχι στον εαυτό σου. Γίνεται ο αποδιοπομπαίος τράγος και αυτός που φταίει για την δυστυχία σου, ενώ εσύ γίνεσαι το θύμα. Για τα άσχημα που σου συμβαίνουν, φταίνε οι τοξικοί άνθρωποι γύρω σου και όχι εσύ.
Κατά αυτό τον τρόπο, η δυστυχία θα παραμένει στην ζωή σου, όσους «τοξικούς» ανθρώπους κι αν διαγράψεις από αυτή. Αντί, λοιπόν, να σπεύδεις να βάλεις ετικέτα σε όποιο άτομο σε δυσκολεύει στην ζωή σου, θα ήταν καλύτερο να στρέψεις την προσοχή σου σε εσένα. Γιατί επέλεξες αυτούς τους ανθρώπους; Γιατί δεν μπορείς να οριοθετήσεις τις σχέσεις και τα θέλω σου; Γιατί δεν μπορείς να ανταπεξέλθεις στις αναμενόμενες δυσκολίες και συγκρούσεις των ανθρώπινων σχέσεων; Γιατί δεν μπορείς να δημιουργήσεις υγιείς συνεργασίες, φιλίες, ερωτικές σχέσεις; Έχεις την επιλογή να απαντήσεις στον εαυτό σου πως είναι όλοι τοξικοί και φταίνε εκείνοι ή να ξεκινήσεις την θεραπευτική σου πορεία και ενδοσκόπηση.
Έλα σε επικοινωνία μαζί μου για να κλείσεις το ραντεβού σου. Κάνε το πρώτο βήμα προς την αλλαγή.