Η ψυχική υγεία είναι μια έννοια περιπλοκότερη από την σωματική και ιδιαιτέρως παρεξηγημένη. Οι άνθρωποι κρίνουν εύκολα και επιπόλαια τους άλλους, συγκρίνοντάς τους με κάποιο δικό τους, προσωπικό ορισμό για το τι είναι «φυσιολογικό» και τι όχι. Οι ορισμοί αυτοί, όμως, τις περισσότερες φορές, είναι πολύ μακριά από την πραγματικότητα γιατί πέφτουν στα παρακάτω λάθη, τα οποία μπορείς να αποφύγεις.
Το πρώτο και συνηθέστερο λάθος είναι αυτό που προσωπικά αποκαλώ «δαιμονοποίηση των αρνητικών συναισθημάτων». Επικρατεί η αντίληψη πως ψυχικά υγιής είναι ο άνθρωπος που εκφράζει πάντα θετικά συναισθήματα, είναι κάθε μέρα καλά και ισορροπημένος, ό,τι κι αν συμβαίνει. Κάτι τέτοιο δεν είναι απλώς αναληθές, αλλά μάλιστα αποτυπώνει την κατάσταση ενός ψυχωτικού ατόμου. Αυτή είναι η περιγραφή ενός ανθρώπου με Ναρκισσιστική διαταραχή ή ενός χρήστη ουσιών για παράδειγμα, όχι μιας υγιούς προσωπικότητας. Οι υγιείς άνθρωποι βιώνουν όλο το φάσμα των συναισθημάτων. Βιώνουν χαρά, θλίψη και θυμό, απογοήτευση και συγκίνηση, πλήξη και έκπληξη, ως απόκριση σε αντίστοιχα ερεθίσματα που τα προκαλούν, χωρίς να φτάνουν αυτά τα συναισθήματα σε υπερβολικό, μη λειτουργικό βαθμό.
Κι έτσι εισάγεται μια έννοια που ορίζει το επόμενο συνηθισμένο λάθος: η λειτουργικότητα. Η συναισθηματική ισορροπία του ατόμου διαταράσσεται κατά καιρούς για διάφορους λόγους. Ο άνθρωπος μπορεί να βιώνει ένα burn-out, ένα πένθος απώλειας ή χωρισμού, μία στρεσογόνα περίοδο ή και μια υπαρξιακή κρίση. Αυτές οι βραχυπρόθεσμες ανισορροπίες συμβαίνουν στα υγιή άτομα όταν βιώνουν κάποιες καταστάσεις που τις προκαλούν. Δεν καθιστούν το άτομο ψυχικά ασθενές ή «μη φυσιολογικό». Ένας άνθρωπος ο οποίος είναι λειτουργικός, ακόμα κι αν δυσκολεύεται να φέρει εις πέρας την καθημερινότητά του, όσο αυτή παραμένει υπό έλεγχο, δεν μπορεί να θεωρηθεί ψυχικά ασθενής. Με την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική καθοδήγηση, το άτομο ξεπερνά αυτές τις ανισορροπίες, χωρίς να χρειάζεται να καταφύγει σε διαγνωστικές ταμπέλες και ψυχοφάρμακα.
Επίσης, ένα ακόμα συνηθισμένο λάθος αφορά το γνωστικό σφάλμα της προβολής, δηλαδή την κακή συνήθεια να κρίνουν οι άνθρωποι εξ ιδίων τα αλλότρια. Χρειάζεται να θυμάσαι πως δεν αντιδρούν όλες οι προσωπικότητες με τον ίδιο τρόπο στο ίδιο ερέθισμα. Μια εμπειρία αυτοκινητιστικού ατυχήματος για παράδειγμα, μπορεί να δημιουργήσει χρόνια φοβία σε κάποιους, μετατραυματικό στρες σε άλλους, προσωρινή φοβική απόκριση σε τρίτους. Η αντίδραση εξαρτάται από διάφορα στοιχεία της προσωπικότητας, από αναμνήσεις, μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς.
Η προβολή αυτή συμβαίνει μάλιστα συχνά και για υποθετικές καταστάσεις. Εύκολα ακούγεται αυτό το «εγώ στην θέση του/της θα…», όμως το πρόβλημα είναι πως δεν είσαι στην θέση του/της και είναι αδύνατο να προβλέψεις πώς θα αντιδρούσες σε μια κατάσταση την οποία δεν έχεις βιώσει. Πόσο μάλλον να προβάλεις αυτή την υποθετική αντίδραση ως μέτρο σύγκρισης του «φυσιολογικού» της συμπεριφοράς ενός διαφορετικού από εσένα ατόμου.
Τέλος, χρειάζεται να θυμάσαι πως δεν γνωρίζουμε τι συμβαίνει στην ζωή των άλλων. Ακόμα κι αν πρόκειται για πολύ κοντινούς μας ανθρώπους, το πιθανότερο είναι να μην ξέρουμε πολλά από όσα αποτελούν σημαντικές μεταβλητές τις οποίες ακούει μόνο ο/η ψυχολόγος τους. Γι’ αυτούς τους λόγους, λοιπόν, καλό θα ήταν να αποφεύγεις την κριτική και να παραμένει το μυαλό σου ανοιχτό στην διαφορετικότητα των άλλων, καθώς ποικίλες συμπεριφορές και προσωπικότητες συνθέτουν την έννοια της ψυχικής υγείας και η απόκλιση από την προσωπική σου νόρμα δεν συνεπάγεται σε καμία περίπτωση ψυχική ασθένεια.
Έλα σε επικοινωνία μαζί μου για να κλείσεις το ραντεβού σου. Κάνε το πρώτο βήμα προς την αλλαγή.